uzun

sif.

1. İki ucunun arası çox, çox olan (qısa ziddi). Uzun ağac. Uzun ip. Uzun tir. Uzun saç. – <Laçın> əlində uzun bir dəyənək beş-altı baş keçi və qoyunu otarmağa aparırdı. H. N.. Ortada uzun, lakin ensiz ayaqaltı xalça salınmışdı. M. İ.. // Uzunluğu bir qədər (lüzumundan) artıq olan. Uzun palto. Uzun köynək. Paltarın qolu uzundur, gödəltmək lazımdır. – Gülşad göyzəmin krepsatindən yaxası düyməli, uzun don geymiş(di). Ə. Ə.. // Boyca hündür, ucaboylu. Uzun qamət. Uzun boy. – Uzun, motalpapaqlı bir çoban, Sarxanı heç saymayır, ağzına gələni deyirdi. M. Hüs..

2. Uzunsürən, çoxsürən, uzun müddət davam edən. Uzun məruzə. Uzun tənəffüs. Uzun mübahisə. – Kəsilibdir, yoxdur səbrü qərarım; Bir saətim olub uzun illər, hey! M. V. V.. Xülasə, uzun söhbətlər oldu, genə heç kəs bu sirdən agah ola bilmədi. Ç.. // Zərf mənasında. Müəllimin getdiyi beş gündü. Bu günlər <Telliyə> çox uzun görünürdü. S. H.. . . Hər dəqiqəsi bir ömür qədər uzun görünən cəbhə vuruşmasından biryolluq qurtarmaq arzusu artırdı. H. N.. Uzun sürmək (çəkmək) – uzun müddət davam etmək, çox davam etmək, çox çəkmək. <Xudayar bəylə Kərbəlayı Cəfərin> söhbəti çox uzun çəkdi. C. M.. Söhbət uzun sürmədi. Ə. Vəl.. // Sürəkli, davamlı, arasıkəsilməyən. Təkərlərdən tükürpərdən uzun bir səs qopdu. M. Hüs.. Telefon uzun bir zəng vurdu. B. Bayramov. // zərf Daim, arasıkəsilmədən, həmişə. Uzun danışmaq. – <Səfər:> Rəhmətliyin qızı, hələ uzun ağlayır. C. C..

3. Lüzumundan artıq, təfsilatlı. Uzun söhbət açmaq. Uzun təfərrüat. – Vuruşarkən uzun z. danışmaq mənə çox baha oturdu. M. Hüs.. Uzun z. danışmayın, deyirəm sizə; Dərinizi soymaq borc olsun bizə. S. Rüst..

4. məc. Qurtarmayan, həlli çətin, tez başa gəlməyən; dolaşıq, yorucu. Uzun iş. Məsələ uzundur. Uzun həngamədir. – Bunların hamısı <evin təmirinə hazırlıq görülməsi> uzun işdi. C. M.. <Qaraş Mayaya:> Sağ ol ki, görən kimi ulduzun barışdı, axı, gəlin-qayınana işi uzun işdir. M. İ..

5. Uzunu şəklində – 1) uzunluğu, uzununa ölçüsü, boyu. Xalçanın eni bir, uzunu iki metrdir. – Tövlənin iyirmi səkkiz arşın uzunu, yeddi arşın yarım enidir. Qantəmir; 2) . . . boyunca, . . . davamınca, . . . uzunluğunda. Küçə uzunu bir-birinin ardınca maşınlar düzülüb. Zal uzunu xalçalar döşənib. – Hər iki divar uzunu ağ parusin örtüklü stullar düzülmüşdü. M. Hüs.. İl uzunu – bütün il, ilboyu, bütün il müddətində. İl uzunu çalışmaq. Tədqiqat il uzunu davam etdi. İl uzunu onu görməmişəm. – <Alı Səfi bəyə:> Bizi xam tovlamışdın, il uzunu işlədib, bir qəpik də vermirdin. . . Daha indi bəy-zad dəbdən düşdü! Ç.. İllər uzunu – illərcə. Ey illər uzunu çiçəksiz, otsuz; İlanlar yatağı olan Mil düzü! M. Müş..

◊ Uzun sözün qısası ara s. mənasında – xülasə, bir sözlə, müxtəsər (danışılanlara yekun vurma məqamında işlənir). <Hacı Əhməd Almaza:> Bacıqızı, uzun sözün qısası, biz səndən incimişik. C. C.. uzun. . . – mürəkkəb sözlərin uzunluq bildirən birinci tərkib hissəsi; məs.: uzunayaqlı, uzunbığlı, uzunsürən.